Czym jest piecza zastępcza i kiedy się ją ustanawia?

Piecza zastępcza – konsekwencje prawne

Każde dziecko zasługuje na miłość, bezpieczeństwo i stabilność. Niestety, nie wszystkie dzieci mają to szczęście, by dorastać w domu, gdzie te potrzeby są spełniane. W takich sytuacjach pojawia się konieczność interwencji, aby zapewnić im odpowiednie warunki do życia i rozwoju. Jednym z kluczowych rozwiązań w takich przypadkach jest piecza zastępcza. Czym ona jest i jakie niesie za sobą konsekwencje prawne? Na te i podobne pytania znajdziecie odpowiedź w tym artykule.

Czym jest piecza zastępcza?

Piecza zastępcza to forma opieki nad dzieckiem, której celem jest ochrona jego interesów i dobrostanu, gdy rodzice biologiczni nie są w stanie zapewnić odpowiednich warunków wychowania. Jest to rozwiązanie stosowane, gdy inne dostępne środki wsparcia zawiodły. W ramach pieczy zastępczej dziecko trafia tymczasowo do rodziny zastępczej, która zapewnia mu opiekę do czasu, aż rodzice będą mogli ponownie przejąć swoje obowiązki wychowawcze. Warto podkreślić, że piecza zastępcza różni się od adopcji – jest rozwiązaniem tymczasowym, zakładającym powrót dziecka do biologicznych rodziców, gdy tylko będzie to możliwe.

Rodzaje pieczy zastępczej

Piecza zastępcza może przybierać różne formy. Wyróżnia się przede wszystkim:

Rodzinną pieczę zastępczą, która jest realizowana przez rodziny zastępcze lub rodzinne domy dziecka. Preferowane przez sądy jest umieszczanie dziecka w rodzinie spokrewnionej, na przykład u dziadków, co minimalizuje stres związany z separacją od rodziców. W takim przypadku nieletni może trafić do znanego sobie wcześniej środowiska, które będzie wspierać jego rozwój społeczno – emocjonalny.

Instytucjonalną pieczę zastępczą, prowadzoną przez placówki opiekuńczo-wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne lub interwencyjne ośrodki preadopcyjne. To drugie rozwiązanie zazwyczaj jest stosowane w momencie, gdy krewni małoletniego nie mogą lub nie mają możliwości by podjąć się opieki nad nim, lub też z przeprowadzonego wywiadu wynika, że nie ma on osób spokrewnionych.

Decyzję o formie pieczy zastępczej podejmuje sąd, starając się, jeśli to możliwe, umieścić dziecko w środowisku rodzinnym.

Kiedy ustanawia się pieczę zastępczą?

Piecza zastępcza jest ustanawiana, gdy rodzice nie mogą czasowo wykonywać swoich obowiązków opiekuńczo-wychowawczych. Przykładem może być wyjazd za granicę lub inne sytuacje losowe. W takich przypadkach sąd opiekuńczy, na podstawie artykułu 110 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może zawiesić władzę rodzicielską i powierzyć pieczę nad dzieckiem innej osobie, często dziadkom.

Art.  110.  [Zawieszenie władzy rodzicielskiej]:

• 1.  W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.
• 2.  Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.

Cele pieczy zastępczej

Piecza zastępcza ma realizować kilka kluczowych celów:

• Zapewnienie dziecku powrotu do rodziny – cały proces ma wspierać powrót dziecka do rodziców, gdy będą oni zdolni do podjęcia swoich obowiązków.
• Przygotowanie małoletniego do samodzielnego życia – dziecko ma być przygotowane do samodzielnego i godnego życia, zgodnie z zasadami etycznymi i społecznymi.
• Zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka – piecza zastępcza ma za zadanie zaspokoić potrzeby bytowe, zdrowotne, emocjonalne, edukacyjne, kulturalne oraz rekreacyjne dziecka.

Czas trwania pieczy zastępczej

Nie ma ściśle określonego czasu trwania pieczy zastępczej. Trwa ona do momentu, aż rodzice będą w stanie ponownie podjąć swoje obowiązki wychowawcze. W sytuacjach takich jak wyjazd rodziców za granicę, piecza zastępcza może trwać do ich powrotu i ponownego przejęcia opieki nad dzieckiem.

Kryteria dla dziadków sprawujących pieczę zastępczą

Aby dziadkowie mogli pełnić rolę opiekunów zastępczych, muszą spełniać określone kryteria:

• Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych i zdolności do opieki nad dzieckiem.
• Dawać rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej.
• Nie mogą mieć zawieszonej ani ograniczonej władzy rodzicielskiej, ani nie być jej pozbawieni.
• Muszą przebywać na terenie Polski.
• Posiadać odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe.
• Nie mogą być skazani prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo.
• Co najmniej jedno z dziadków musi mieć stałe źródło dochodu (np. emeryturę).
• W przypadku obowiązku alimentacyjnego, muszą się z niego wywiązywać.

Wynagrodzenie rodzin zastępczych

Stawki dla rodzin zastępczych zawodowych

Rodzice zastępczy zawodowi, którzy prowadzą pogotowie rodzinne i sprawują opiekę nad jednym dzieckiem, otrzymują wynagrodzenie w wysokości 3100 zł miesięcznie. Jeśli w domu przebywa dwoje dzieci, wynagrodzenie wzrasta do 3900 zł, a przy trójce dzieci – do 4400 zł.

Wynagrodzenie dla rodzin zawodowych specjalistycznych

Rodziny zawodowe specjalistyczne, które opiekują się dzieckiem z niepełnosprawnością, również mają ustalone stawki wynagrodzenia. Opieka nad jednym dzieckiem niepełnosprawnym to wynagrodzenie w wysokości 2800 zł. W przypadku, gdy rodzina opiekuje się dwójką dzieci, wynagrodzenie wynosi 3200 zł miesięcznie.

Rodzinne domy dziecka

Rodzinne domy dziecka, które zapewniają opiekę dla większej liczby dzieci, mają nieco inne stawki. Jeśli rodzina prowadzi dom dla czterech lub pięciu dzieci, wynagrodzenie wynosi 4400 zł miesięcznie. W przypadku opieki nad sześcioma do ośmiu dziećmi, stawka ta wzrasta do 4600 zł.

Dodatkowe świadczenia

Poza podstawowym wynagrodzeniem, rodzice zastępczy otrzymują także dodatkowe środki na utrzymanie każdego dziecka. Niezależnie od tego, czy rodzina jest zawodowa, niezawodowa, czy funkcjonuje w ramach pogotowia rodzinnego, przysługuje im 1000 zł na każde dziecko.

Piecza zastępcza to istotny mechanizm wsparcia dziecka w sytuacjach kryzysowych, gdy rodzice nie są w stanie tymczasowo pełnić swojej roli. Jest to rozwiązanie tymczasowe, które ma na celu zapewnienie dziecku opieki i stabilności, przygotowując je do powrotu do rodziny biologicznej, gdy tylko będzie to możliwe. Jeżeli mają Państwo pytania odnośnie tej formy sprawowania opieki nad małoletnim, zapraszamy do kontaktu.