Dziedziczenie i odrzucenie spadku, czyli jak może nam pomóc kancelaria spadkowa?

Po śmierci kogoś z rodziny, czy to osoby bliskiej czy też dalekiego krewnego powstaje pytanie: co zrobić ze spadkiem jeżeli takowy jest? Przyjęcie lub odrzucenie spadku nie jest trudne, jeżeli nie towarzyszą temu inne okoliczności, aczkolwiek często zdarza się, że wraz ze spadkiem otrzymujemy także i długi. Jak się tego ustrzec? Czy pomoc adwokata jest niezbędna, a jeżeli tak to w jakiej sytuacji? Czy adwokat znający prawo spadkowe jest w stanie zabezpieczyć nas przed ew. dziedziczeniem długów?

Dziedziczenie spadku po dalekim krewnym

Coraz częściej mamy do czynienia z sytuacją, iż następuje dziedziczenie po dalekim krewnym, o którego istnieniu dalsza rodzina, powołana do spadku, po prostu nie wiedziała. Realny problem pojawia się, gdy sytuacja majątkowa zmarłego, po którym ma nastąpić dziedziczenie, jest daleka od dobrej, a w skład spadku wchodzą wyłącznie długi. Osoba pełnoletnia może w takiej sytuacji odrzucić spadek w całości.

Odrzucenie spadku można przeprowadzić przed notariuszem bądź sądownie w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Spadkobierca ma na to 6-cio miesięczny termin, wynikający z przepisu art. 1015  § 2 kodeksu cywilnego. W tym drugim przypadku adwokat do spraw prawa spadkowego może znacząco skrócić postępowanie.

Jak przyjąć spadek?

Zazwyczaj odrzucenie spadku wydaje się ostatecznością. Częściej bowiem spadkobiercy dążą do jego przyjęcia. Można to zrobić na kilka sposobów:

1. przyjęcie spadku wprost, czyli ze wszystkim co spadkodawca posiadał, w tym z aktywami i pasywami – tj. wszelkiego rodzaju długami;
2. z dobrodziejstwem inwentarza – czyli do wartości aktywów;
3. odmowa przyjęcia spadku.

W obowiązującym stanie prawnym ustawodawca w pewnym zakresie zabezpieczył interesy spadkobierców poprzez przyjęcie, iż brak decyzji w przedmiocie przyjęcia spadku bądź jego odrzucenia w terminie wskazanym przepisami prawa powoduje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza i obejmuje wszystkich spadkobierców, nie tylko jak we wcześniej obowiązującym stanie prawnym osoby niepełnosprawne oraz małoletnich.

Odrzucenie spadku i jego skutki

Odrzucenie spadku po zmarłym jest dla spadkobiercy korzystne w sytuacji, gdy w jego skład wchodzą głównie bądź wyłącznie dług spadkowe. Przepisy kodeksu cywilnego wyraźnie wskazują, że spadkobierca, który odrzucił spadek, zostaje wyłączony od dziedziczenia i traktuje się go tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Zatem w przypadku odrzucenia spadku nie ponosimy odpowiedzialności za żadne długi spadkodawcy, ale także nie mamy żadnych praw do  majątku zmarłego jeśli takowy po sobie pozostawił.

Prawne skutki odrzucenia spadku kształtują się odmiennie w zależności od tego, czy osoba odrzucająca spadek legitymuje się ustawowym bądź też testamentowym tytułem powołania do spadku. Inaczej też sytuacja kreuje się w przypadku odrzucenia udziału spadkowego, które przypada spadkobiercy z tytułu podstawienia. Adwokat prawo spadkowe powinien na bieżąco aktualizować wiedzę z tego zakresu, aby móc pomóc klientowi ustrzec się przed podjęciem złej decyzji i/lub przyjęcia spadku z długami.

Kiedy można odrzucić spadek?

Spadek można odrzucić w terminie 6-ciu miesięcy od kiedy dowiedzieliśmy się o śmierci osoby po której dziedziczymy. Istotnym jest, że wprowadzony przez ustawodawcę termin 6-cio miesięczny jest terminem tzw. zawitym, co w praktyce oznacza, iż w przypadku jego uchybienia, nie ma możliwości jego przywrócenia, a uprawnienie podjęcia decyzji w przedmiocie formy przyjęcia spadku bądź jego odrzucenia w całości wygasa.

Jak odrzucić spadek?

Spadek możemy odrzucić zarówno przed sądem jak i przed notariuszem, wybór sposobu zależy już samego spadkodawcy. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego samo oświadczenie o odrzuceniu spadku co do zasady nie może być odwołane. Nie można przyjąć ani także odrzucić spadku po warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Jeśli by jednak doszło do złożenia oświadczenia woli o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu takie oświadczenie jest nieważne.

Odrzucenie spadku u notariusza

Odrzucenie spadku u notariusza jest najszybszym sposobem „pozbycia się problemu” Wystarczy złożyć odpowiednie oświadczenie. Nie musimy wtedy czekać na termin posiedzenia wyznaczony przez sąd. Z notariuszem umawiamy się w dogodnym dla nas terminie. Odrzucenie spadku u notariusza ma taką samą moc prawną jak odrzucenie spadku w sądzie.

Taksa notarialna wynosi w takim przypadku 50 zł.

Odrzucenie spadku w sądzie

Jeśli z jakiś względów nie możemy, bądź nie chcemy złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza możemy wystąpić do sądu i złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed Sądem. Właściwy w takim przypadku jest sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania osoby składającej niniejsze oświadczenie. Do pisma takiego należy dołączyć:

– akt zgonu spadkodawcy,

– dowód uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 50 zł.

W przypadku małoletnich najpierw musimy uzyskać zgodę sądu na odrzucenie spadku w imieniu dzieci.

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego przez jego rodzica nie powoduje automatycznego odrzucenia spadku.

Jeśli chodzi o małoletniego, rodzic jako przedstawiciel ustawowy dziecka, nie może samodzielnie decydować o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Ustawodawca w tym przedmiocie nakazał uzyskanie zgody sądu opiekuńczego, który w toku sprawy bada, czy odrzucenie spadku nie nastąpi z pokrzywdzeniem małoletniego spadkobiercy.

W tym celu rodzice dziecka, na rzecz którego przypada spadek, muszą złożyć wniosek do właściwego wydziału opiekuńczego sądu rejonowego aby uzyskać zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Do 2016 r. istniały rozbieżności w orzecznictwie w zakresie ustalenia jak należy liczyć termin 6-cio miesięczny na odrzucenie spadku przez małoletniego w szczególności czy złożenie wniosku do właściwego sądu o wyrażenie zgody przerywa bieg 6-cio miesięcznego terminu. Dopiero  postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r. wątpliwości te rozwiało. Zgodnie z tym orzeczeniem wobec osoby niemającej zdolności do czynności prawnych – czyli względem małoletniego spadkobiercy, bieg sześciomiesięcznego terminu rozpoczyna się od dnia, w którym  przedstawiciel ustawowy dowiedział się o powołaniu tejże osoby do dziedziczenia, zaś samo złożenie wniosku do sądu opiekuńczego o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje zawieszenie – na czas postępowania przed sądem opiekuńczym – biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego (post. SN z 28 września 2016 r., sygnatura akt III CSK 329/15).

Po uzyskaniu przez opiekuna prawnego zgody na odrzucenie spadku, rodzić może odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka.

Czy sąd zawiadamia o odrzuceniu spadku?

Zgodnie z przepisami procedury cywilnej, sąd bada z urzędu to kto jest spadkobiercą. Jeśli krąg spadkobierców jest ustalony i znany sąd odbiera od spadkobiercy zapewnienie spadkowe na okoliczność tego, iż nie ma żadnych innych osób, które podlegałaby dziedziczeniu. Jeśli z jakiś względów w toku postępowania spadkowego wyjdą na jaw nowe okoliczności zgodnie z którymi krąg osób uprawnionych do dziedziczenia jest inny, sąd wezwie wszystkie osoby do wzięcia udziału  sprawie w charterze uczestników.

Może się zdarzyć też sytuacja, gdy z uwagi na zerwanie więzi rodzinnych nie mamy wiedzy o innych potencjalnych osobach mogących dziedziczyć. Jeśli sąd podejmie wątpliwość co do kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia wówczas nastąpi wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Odrzucenie spadku a komornik

Odrzucenie spadku ma ten skutek, iż spadkobierca, który spadek odrzucił nie odpowiada za długi spadkowe, ale też nie uczestniczy w podziale jakichkolwiek aktywów jeśli spadkodawca takowe w chwili śmierci posiadał. W praktyce oznacza to tylko tyle, że spadkobierca, który odrzucił spadek nie musi obawiać się wizyty komornika, w przypadku długów pozostawionych przez zmarłego.

Odrzucenie spadku a zachowek

Odrzucenie spadku ma daleko idące konsekwencje finansowe, co do zasady bowiem nie dziedziczy się długów ale też nie dziedziczy się majątku. Tym samym osoba, która odrzuciła spadek nie może dochodzić roszczeń z zachowku względem innych członków rodziny, nikt też nie może dochodzić względem roszczeń z tytułu zachowku.

Należy jednak podkreślić, iż jeśli osoba odrzucająca spadek ma dzieci, roszczenia przysługujące odrzucającemu, w tym także prawo do zachowku przechodzi na jego dzieci, jeśli i one nie odrzucą spadku. Może zatem mieć miejsce sytuacja gdy przykładowo ojciec odrzuci spadek po swojej matce a w jego miejsce wejdzie jego dziecko, które będzie posiadało wszelkie prawa w tym roszczenie o zachowek.

Odrzucenie spadku po terminie

Należy pamiętać, aby pilnować terminów ustawowych na odrzucenie spadku, zasadna ta także dotyczy odrzucenia spadku w imieniu małoletniego. Mogą się jednak zdarzyć wyjątkowe i nieprzewidziane sytuacje gdy do odrzucenia spadku po zmarłym czy też w imieniu małoletniego nie dojdzie w wyznaczonym terminie. Ustawodawca przewidział możliwość uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, jeżeli nie złożenie takowego oświadczenia pod wpływem błędu lub groźby.

Kolejność dziedziczenia po odrzuceniu spadku

Kwestie kolejności dziedziczenia precyzują przepisy kodeksu cywilnego a to art 931 i następne.

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.  Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Art.  932 kodeksu cywilnego wskazuje na kolejność dziedziczenia w braku zstępnych spadkodawcy

• 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
• 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
• 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
• 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
• 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
• 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

Jeśli natomiast spadkodawca nie pozostawił żadnych żyjących krewnych  wówczas spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Odrzucenie spadku wzór

Jeśli jesteś zainteresowany uzyskaniem wzoru wniosku o odrzucenie spadku bądź potrzebujesz wzór wniosku o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego zapraszamy do kontaktu telefonicznego, mailowego bądź na spotkanie w siedzibie kancelarii.

• Jesteś zainteresowany uzyskaniem pomocy prawnej w przedmiocie odrzucenia spadku w imieniu małoletniego?
• Chcesz wiedzieć jaki jest termin na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?
• Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego nastąpiło po terminie?
• Nie złożyłeś oświadczenia o odrzuceniu spadku  w terminie ponieważ znajdowałeś się pod wpływem błędu lub groźby?
• Chcesz wiedzieć jakie są niezbędne dokumenty do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego?
• Czy odrzucenie spadku w imieniu małoletniego można dokonać u notariusza?
• Interesuje Cię wzór na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?
• Masz komornika i dostałeś spadek?

Kancelaria Spadkowa Adwokata Marcina Czekaja i Adwokat Pauliny Wilk zapewnia kompleksową pomoc i doradztwo w sprawach spadkowych, w tym także w zakresie tematyki związanej z odrzuceniem spadku w imieniu małoletniego. Zapraszamy do kontaktu i na spotkanie do siedziby kancelarii w Krakowie, przy ul. Ariańskiej 18/7.