Konwencja Haska a uprowadzenie dziecka za granicę

Uprowadzenie dziecka za granicę i jak się przed nim bronić?

Zmieniający się świat daje możliwość swobodniejszego poruszania się, zamiany miejsca zamieszkania, czy miejsca pracy. Obecnie nie jest niczym zaskakującym, iż całe rodziny emigrują za poszukiwaniem lepszej pracy, czy lepszego życia. Jednakże dopóki pomiędzy małżonkami czy partnerami panuje zgoda i harmonia w kwestiach związanych z życiem codziennym i wspólnym wychowywaniem dzieci wówczas nie ma konieczności regulowania tychże kwestii. Problemy pojawiają się gdy strony nie są stanie dojść do porozumienia w zakresie wychowania dziecka, a w szczególności jego miejsca zamieszkania. Nierzadko słyszy się wówczas, że następuje uprowadzenie dziecka za granicę, ponieważ rodzice dziecka nie potrafią dojść ze sobą do porozumienia. Zobaczcie, jak te kwestie reguluje Konwencja Haska.

Rodzice (jeżeli sąd nie postanowi inaczej) mają takie same prawa do dziecka i sprawowania nad nim opieki, a w przypadku wystąpienia konfliktu między nimi, rozstrzyga tę kwestię organ państwowy. Coraz częściej jednak mają miejsce sytuacje, w których po rozpadzie związku, jedno z rodziców decyduje się bez zgody drugiego zabrać ze sobą dziecko i przeprowadzić się do innego kraju, bądź powrócić z dzieckiem do Polski. Kwestie prawne związane z ustaleniem miejsca pobytu, a zatem i jurysdykcji kraju rozstrzyga właśnie Konwencja Haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze 25 października 1980 r., której Polska jest sygnatariuszem.

Czym jest Konwencja Haska?

Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 r., zwana konwencją Haską zgodnie z jej literalnym brzmieniem ma na celu przede wszystkim zapewnienie niezwłocznego powrotu dzieci bezprawnie uprowadzonych lub zatrzymanych a także zapewnienie poszanowania praw do opieki i odwiedzin określonych prawnie przez jedno z państw w innych. Jej celem jest zatem zapobieganie bezprawnemu zatrzymaniu dziecka w innym kraju, niż jego dotychczasowe miejsce pobytu bądź bezprawnemu wywiezieniu dziecka za granicę. Uprowadzenie dziecka za granicę jest coraz powszechniejszą praktyką, stąd też konieczność wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych, które miałyby zapobiegać takiemu procederowi. Konwencja Haska jest jedną z nich.

Uprowadzenie dziecka za granicę a porwanie rodzicielskie?

Konwencja Haska (art. 3.) definiuje pojęcie bezprawnego uprowadzenia oraz zatrzymania dziecka, i tak zgodnie z jego treścią:

Uprowadzenie dziecka za granicę lub jego zatrzymanie będzie uznane za bezprawne, jeżeli:

• nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego określonej osobie, instytucji lub innej organizacji, wykonywanego wspólnie lub indywidualnie, na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem, oraz
• w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo byłyby tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie.

Dodatkowo jest wyjaśnione, iż prawo do opieki określone w punkcie a) może wynikać w szczególności z mocy samego prawa, z orzeczenia sądowego lub administracyjnego albo z ugody mającej moc prawną w świetle przepisów ustawodawstwa tego państwa.

Konwencja Haska – cele i założenia

Głównym i jednocześnie podstawowym celem Konwencji Haskiej jest więc zapewnienie niezwłocznego powrotu dzieci po ich uprowadzeniu lub zatrzymaniu. Ma ona przeciwdziałać samowolnym i bezprawnym działaniom uprowadzającego, a także ma przywrócić stan faktyczny i prawny jaki istniał przed zdarzeniem.

Konwencja Haska zakłada niezwłoczne wydanie dziecka, przewidziane w art. 12. Co istotne Sąd może także nakazać powrót dziecka, mimo ustalenia okoliczności, które przemawiają za oddaleniem wniosku, jeżeli też uzna, że za orzeczeniem powrotu przemawia dobro dziecka. Uprowadzenie dziecka za granicę przez ex małżonka jest nielegalne i podlega karze.

W jaki sposób można odzyskać uprowadzone dziecko?

W sytuacji gdy nastąpiło bezprawne uprowadzenie dziecka za granicę, albo też jego bezprawne zatrzymane przez jednego z rodziców, drugi z nich ma możliwość wystąpienia z wnioskiem w trybie konwencji haskiej o wydanie mu dziecka.

Należy jednak podkreślić, iż nie należy ze złożeniem  takiego wniosku zbytnio zwlekać, ponieważ czas w przeważającej mierze, w przypadku spraw o wydanie dziecka w trybie konwencji haskiej, nie jest sprzymierzeńcem rodzica, który utracił kontakt z dzieckiem.

Ponadto z wnioskiem w trybie konwencji haskiej można wystąpić, jeżeli uprowadzenie rodzicielskie miało miejsce w ciągu maksymalnie jednego roku oraz dotyczy małoletnich, którzy nie ukończyli 16 roku życia.

Uprowadzenie dziecka za granicę przez współmałżonka?

Jeśli dziecko zostało uprowadzone przed drugiego małżonka, drugi rodzic ma określone możliwości prawne reakcji na bezprawne zatrzymanie dziecka. Kwestie te są regulowane przez  Konwencję dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze w dniu 25 października 1980 r . (Dz.U. z 1995 r., nr 108, poz. 528 i 529) oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej (Dz.U. UE.L. 20003- 338.1, ze zm.).

Drugi rodzic nie wydał dziecka po kontaktach, a mieszkasz za granicą?

Podstawą złożenia wniosku o wydanie dziecka jest wyżej powołana Konwencja Haska. Konwencja haska dąży do stworzenia gwarancji dla poszanowania prawa do sprawowania bezpośredniej pieczy nad dzieckiem oraz styczności z nim, zgodnie z prawem państwa, w którym dziecko przebyło przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem.

Czy sąd możne nakazać wracać dziecku do kraju z wniosku konwencji haskiej?

Zasadniczym celem konwencji haskiej jest przeciwdziałanie samowoli rodziców zainteresowanych sprawowaniem pieczy nad dzieckiem. Rodzice bowiem, jeżeli sąd po przeprowadzeniu stosownego postępowania nie postanowi inaczej, mają takie same prawa jak i obowiązki względem małoletniego dziecka, w tym także w zakresie sprawowania pieczy nad nim.

W sytuacji konfliktu rodziców, rozstrzyga przewidziany prawem organ państwowy, nie zaś rodzic na zasadzie faktów dokonanych. Konwencja ma przeciwdziałać negatywnym skutkom międzynarodowego uprowadzenia, doprowadzając do niezwłocznego przywrócenia stanu faktycznego i prawnego, jaki istniał przed bezprawnym działaniem.

Konwencja haska a miejsce zamieszkania dziecka

Należy podkreślić, że zgodnie z przepisem art. 19 Konwencji, wydane orzeczenie w trybie Konwencji nie rozstrzyga o władzy rodzicielskiej, ani nie ustala miejsca zamieszkania dziecka. W tym zakresie uprawnionym jest właściwy sąd opiekuńczy w innym postępowaniu.

Konwencja haska a procedura cywilna (kpc)

Istotnym jest także, że przepisy Konwencji Haskiej o uprowadzeniu dziecka w sytuacji wszczęcia postępowania na jej podstawie wyłączają możliwość rozstrzygnięć w innym trybie. Zgodnie z art. 598 (2) § 1 kpc w czasie trwania postępowania o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, toczącego się w trybie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę (Dz.U. z 1995 r. poz. 528 oraz z 1999 r. poz. 1085), nie można rozstrzygać w przedmiocie władzy rodzicielskiej lub opieki nad tą osobą. Postępowanie w tych sprawach sąd zawiesza z urzędu z chwilą wszczęcia postępowania o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką. Zatem jeśli zostało by wszczęte przez jedno z rodziców, który uprowadził dziecko – bądź dziecko przetrzymuje, postępowanie o ustalenie miejsca pobytu małoletniego, Sąd winien obligatoryjnie zawiesić postępowanie do czasu rozstrzygnięcia z konwencji haskiej.

Kiedy sąd nie wyda dziecka w trybie konwencji haskiej

Konwencja haska w sprawach uprowadzenia dziecka za granicę zawiera tez zapisy wskazujące na przypadki, w których wyłączona jest możliwość wydania dziecka, mimo iż nastąpiło bezprawne uprowadzenie bądź bezprawne zatrzymanie dziecka. Sąd bowiem musi mieć na uwadze dobro dziecka a przypadku jego zagrożenia musi podjąć stosowne działania w postaci odmowy wdania dziecka.

Konwencja Haska (art. 13) wskazuje, iż nie ma obowiązku wydania dziecka jeśli:

1. a) osoba, instytucja lub organizacja opiekująca się dzieckiem faktycznie nie wykonywała prawa do opieki w czasie uprowadzenia lub zatrzymania albo zgodziła się lub później wyraziła zgodę na uprowadzenie lub zatrzymanie; lub
2. b) istnieje poważne ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w sytuacji nie do zniesienia.

Dodatkowo dalsza część art. 13 konwencji haskiej wskazuje: Władza sądowa lub administracyjna może również odmówić zarządzenia powrotu dziecka, jeżeli stwierdzi, że dziecko sprzeciwia się powrotowi oraz że osiągnęło ono wiek i stopień dojrzałości, przy którym właściwe jest uwzględnienie jego opinii.

Warto w tym miejscu także podkreślić, co znalazło swój zapis także w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Konwencja Haska nie może być interpretowana w próżni, lecz powinna być interpretowana w harmonii z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.

Jeśli potrzebujesz pomocy i szukasz adwokata zajmującego się tematyką uprowadzenia dziecka za granicę, chcesz wiedzieć co powinien zawierać wniosek o wydanie dziecka w trybie konwencji haskiej zapraszamy do kontaktu.